Pravni okvir za zapošljavanje osoba sa invaliditetom u Republici Srbiji

Zakon o profesionalnoj rehabilitaciji i zapošljavanju osoba sa invaliditetom član 3. (“Službeni glasnik RS”, br. 36 od 15. maja 2009, 32 od 8. aprila 2013.), propisuje obavezu zapošljavanja osoba sa invaliditetom u Srbiji i praćenje na mesečnom nivou od 24. maja 2010. godine.

U smislu ovog zakona,osoba sa invaliditetom, je lice sa trajnim posledicama telesnog, senzornog, mentalnog ili duševnog oštećenja ili bolesti koje se ne mogu otkloniti lečenjem ili medicinskom rehabilitacijom, koje se suočava sa socijalnim i drugim ograničenjima od uticaja na radnu sposobnost i mogućnost zaposlenja ili održanja zaposlenja i koje nema mogućnosti ili ima smanjene mogućnosti da se, pod ravnopravnim uslovima, uključi na tržište rada i da konkuriše za zapošljavanje sa drugim licima.

Nezaposlena osoba sa invaliditetom jeste osoba iz stava 1. ovog člana, od 15 do 65 godina života, koja nije u radnom odnosu niti je na drugi način ostvarila pravo na rad, spremna da radi ili prihvati profesionalnu rehabilitaciju radi zapošljavanja i aktivno traži zaposlenje i vodi se na evidenciji nezaposlenih lica kod organizacije nadležne za poslove zapošljavanja.

Poslodavcem, u smislu ovog zakona, se smatra domaće ili strano pravno ili fizičko lice koje zapošljava jedno ili više lica, odnosno Republika Srbija za zaposlene u državnim organima, autonomna pokrajina za zaposlene u pokrajinskim organima i jedinica lokalne samouprave za zaposlene u organima jedinice lokalne samouprave.

U istom Zakonu u članu 4. se navodi da Prava utvrđena ovim zakonom ostvaruje osoba sa invaliditetom koja ima utvrđen status osobe sa invaliditetom.

Treba istaći da status osobe sa invaliditetom imaju ratni vojni i mirnodopski vojni invalidi, ali i civilni invalidi rata.Lice kome je izvršena kategorizacija i drugo lice kome je utvrđena invalidnost, u skladu sa zakonom, kao i lice kome je, u skladu sa propisima o penzijskom i invalidskom osiguranju, utvrđena kategorija invalidnosti, odnosno preostala radna sposobnost. Lice kome se, u skladu sa ovim zakonom, proceni radna sposobnost saglasno kojoj ima mogućnost zaposlenja ili održanja zaposlenja, odnosno radnog angažovanja.

Važno je naglasiti da se ovaj zakon zasniva na poštovanju ljudskih prava i dostojanstva osoba sa invaliditetom, zatim uključenosti osoba sa invaliditetom u sve sfere društvenog života u skladu sa profesionalnim sposobnostima, kao i podsticanja zaposlenosti osoba sa invaliditetom na odgovarajućim radnim mestima u odgovarajućim uslovima rada.

Zakon o profesionalnoj rehabilitaciji i zapošljavanju osoba sa invaliditetom propisuje da svi poslodavci u Republici Srbiji koji imaju 20 ili više lica u radnom odnosu su obveznici zapošljavanja osoba sa invaliditetom. Novoosnovani poslodavci, u periodu od 24 meseca od dana osnivanja, oslobođeni su obaveze zapošljavanja osoba sa invaliditetom.

Budući da se izvršavanje obaveze prati mesečno, prilikom utvrđivanja broja zaposlenih, radi definisanja obaveze zapošljavanja osoba sa invaliditetom, uzima se ukupan broj zaposlenih lica uključujući i osobe sa invaliditetom, sa stanjem na poslednji kalendarski dan u mesecu.

Prema odredbama člana 24. Zakona: poslodavac koji ima manje od 20 zaposlenih nema obavezu zapošljavanja osoba sa invaliditetom. Poslodavac koji ima od 20 do 49 zaposlenih dužan je da zaposli najmanje jednu osobu sa invaliditetom, dok poslodavac koji ima 50 i više zaposlenih dužan je da u radnom odnosu ima najmanje dve osobe sa invaliditetom, a na svakih daljnjih započetih 50 zaposlenih još po jednu.

Obaveze zapošljavanja osoba sa invaliditetom oslobađaju se poslodavci koji učestvuju u finansiranju zarada osoba sa invaliditetom u preduzeću za profesionalnu rehabilitaciju i zapošljavanje osoba sa invaliditetom ili socijalnom preduzeću i organizaciji (učešće u finansiranju zarade osoba sa invaliditetom ne može biti manje od 50% prosečne zarade u privredi Republike Srbije prema poslednjem objavljenom podatku republičkog organa nadležnog za poslove statistike).

Tekst je deo projekta „Na kojim poslovima i gde su u Užicu angažovane osobe sa invaliditetom“ koji je sufinansiran sredstvima grada Užica. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove grada Užica.