I nečista voda na Zlatiboru postaje čista

Čajetina je izgradnjom i puštanjem u rad 2021.godine Postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda na Zlatiboru, dala primer čitavoj društvenoj zajednici, kako se najodgovornije postupa sa vodama i životnom sredinom u smislu njihove pre svega zaštite a onda i ekspoloatacije. Ovo postrojenje je samo jedan u nizu kapitalnih investicija opštine Čajetina, jedinstvenih ili  retkih u Srbiji.

Sve veća urbanizacija Zlatibora, ozbiljna je pretnja narušavanju prirodne harmonije planinskog ambijenta u smislu svih prirodnih blagodati po kojima je ova planina i prepoznatljiva. Voda kao izvor života, itekako je važno da ostane čista u ambijentu koji je prepoznat kao neodoljiv turistički centar zahvaljujući prirodnim bogatstvima. Sve to je prepoznala lokalna samouprava opštine Čajetina koja je donela odluku da, prema najsavremenijim standardima, prečisti otpadne vode Zlatibora i ponovo ih kao bezbedne vrati u prirodu. Koliki je značaj takvih sistema koji pozitivno utiču na životnu sredinu, za portal Užička republika press govori prof.dr Olivera Novitović.

“Kada su u pitanju otpadne vode, njihovo prečišćavanje je vitalno ali je i pre prečišćavanja još važnije upravljanje samim otpadom. Ako se na adekvatan način upravlja otpadom, ni reke neće biti zagađene pa je selekcija na mestu nastanka najvažnija u čemu svaki pojedinac mora da učestvuje. Ono što je od presudnog značaja za prečišćavanje otpadnih voda ali i svako drugo pitanje rešavanja otpada je tehnoligija, uvek treba birati najbolju tehnologiju jer ona nema cenu. Kada je u pitanju sistem za prečišćavanje otpadnih voda na Zlatiboru u pitanju, od prvenstvenog značaja je to što je primenjena dobra tehnologija i što su na realizaciji tog projekra radili stručni ljudi, jedni od najboljih koje u Srbiji imamo”, kazala nam je Novitović.

Inicijativa opštine Čajetina da iz nje dalje u vodotokove odlazi očišćena voda je dobar primer u Srbiji koja, u odnosu na druge zemlje, po ovom pitanju ima nezavidnu poziciju. Još kaže da je rezultat rada na otpadnim vodama i uopšte o brizi o vodama na Zlatiboru vidljiv.

“Uvek je dobro imati dobar primer a to je u ovom slučaju Čajetina. Kada pogledate jezero u centru, ono je zaista čisto ali se i to radilo jednim dobrim, studioznim i profesionalnim projektom, što sa sigurnošću mogu da kažem. Sve je to na Zlatiboru bio jedan multidisciplinarni process u kome su učestvovali profesori sa raznih fakulteta, građevinci, arhitekte, hemičari, ljudi koji se profesionalno bave zaštitom životne sredine. U projektu je učestvovala i rektorka Ivanka Popović koja ima fantastično znanje i raspolaže podacima koji su validni na osnovu činjenica. Svi oni su se složili da je sistem za prečišćavanje otpadnih voda nešto što daje odličan efekat. Ako imamo jedno mesto koje je čisto, onda treba da služi kao primer svim drugima da tako treba a taj primer je u našem slučaju Čajetina i Zlatibor”, ističe Novitović.

Prečišćavanje otpadnih voda je postupak koji se koristi za uklanjanje zagađujućih materija iz otpadnih voda ili kanalizacije i njihovo pretvaranje u otpadne vode koje se mogu vratiti u ciklus vode sa prihvatljivim uticajem na životnu sredinu ili ponovo koristiti u razne svrhe. Otpadne vode predstavljaju mešavinu raznih, vodom nošenih, nečišćenja. To je ustvari upotrebljena voda iz naselja i industrije. Tačnije, otpadnim vodama nazivaju se vode koje su promenile svoj prvobitni sastav, unošenjem štetnih materija, čija prisutnost uzrokuje promenu fizičkih, hemijskih, bioloških ili bakterioloških karakteristika vode, zbog čega se ne mogu koristiti u poljoprivredi, niti u bilo koje druge svrhe. Razlikuju se sledeće vrste otpadnih voda: komunalne, atmosferske, industrijske, poljoprivredne i otpadne vode ostalih izvora.

Postoje tri tipa sistema za odvođenje komunalnih otpadnih voda i atmosferskih voda: sanitarni sistem, sistemi za separatno odvođenje atmosferskih voda i kombinovani sistemi (zajedničko odvođenje komunalnih i atmosferskih voda).

Glavne faze procesa prečišćavanja otpadnih voda se mogu predstaviti kao: prethodna obrada, primarno, sekundarno i tercijarno prečišćavanje, te dezinfekcija prečišćene otpadne vode i obrada muljeva iz procesa prečišćavanja.

– Prethodna obrada otpadnih voda obuhvata uklanjanje grubog suspendovanog i plivajućeg materijala, uklanjanje inertnog materijala, uklanjanje plivajućeg ulja i ujednačavanje protoka i koncentracije otpadnih voda.

– Primarnim prečišćavanjem se iz otpadnih voda uklanjaju suspendovane i emulgovane materije taloženjem, filtracijom ili flotacijom.

– Sekundarnim prečišćavanjem se uklanjaju koloidne i deo rastvorenih organskih materija biološkim ili hemijskim putem.

– Tercijarno prečišćavanje se primenjuje za uklanjanje zaostalog zagađenja, kao što su biogeni elementi, bionerazgradljive organske materije, patogena mikroflora, toksične materije.

Primarno prečišćavanje otpadnih voda obuhvata postupak ujednačavanja količine i opterećenja otpadnih voda; te postupke uklanjanja: krupnog (grubog) materijala iz otpadnih voda; lako taloživih suspendovanih čestica; slobodnih ulja i masti i suspendovanih čestica. Postupci se često definišu kao postupci prethodne obrade otpadnih voda koji se koriste u prvom redu sa ciljem zaštite i olakšavanja daljeg procesa prečišćavanja a da se samo „uklanjanje suspendovanih čestica“ smatra primarnim prečišćavanjem. Primarnim prečišćavanjem se ne može prečistiti otpadna voda do stepena koji dopušta njeno direktno ispuštanje u vodoprijemnik, ali se može, u određenim slučajevima, prečistiti u dovoljnoj meri da se dozvoli njeno ispuštanje u javnu kanalizaciju, jer su uslovi za kvalitet otpadnih voda koji se ispuštaju u javnu kanalizaciju daleko blaži od uslova za direktno ispuštanje u prijemnik.

Sekundarno prečišćavanje otpadnih voda obuhvata postupke uklanjanja koloidno dispergovanog i rastvorenog biološki razgradljivog organskog zagađenja. Ti postupci su zasnovani na aktivnosti odgovarajuće mikroflore, koja koristi biološki razgradljive organske materije zagađenja kao svoj supstrat. Pored korišćenja mikroflore može da se vrši i dodavanje odgovarajućih hemikalija koje utiču na razgradnju materija iz otpadnih voda. Sekundarnim prečišćavanjem se u većini slučajeva otpadna voda prečišćava do stepena koji dopušta njeno direktno ispuštanje u vodoprijemnik. Međutim, standardnim sekundarnim prečišćavanjem se iz otpadne vode ne uklanjaju u dovoljnoj meri tzv. nutrienti, odnosno materije koje sadrže azot i fosfor, tako da se mora primeniti i tercijalno prečišćavanje otpadnih voda, sa ciljem uklanjanja nutrienata.

Za prečišćavanje vode koriste se: mehaničke, biološke i hemijske metode. Mehanički postupci zasnivaju se na uklanjaju fizičkih nečistoća vode i na principu delovanje fizičkih sila.

Mehaničke metode prečišćavanja vode sastoje se od uklanjanja makro i mikrosuspendovanih čestica iz vode, organskog i neorganskog porekla. U tu svrhu koriste se: rešetke i sita, taloženje, flotacija, filtriranje, centrifugiranje, taložnici za pesak, primarni taložnici i bazeni za izjednačavanje protoka.

Biološki procesi prečišćavanja zasnivaju se na aktivnosti kompleksne mikroflore, koja u toku svog životnog ciklusa usvaja organski i deo neorganskih materija, koje čine zagađenje otpadne vode, koristeći ih za održavanje životnih aktivnosti i za stvaranje novih ćelija. Nakon završenog prečišćavanja obavi se, na pogodan način, separacija mikroflore i prečišćene otpadne vode, u kojoj zaostaje mala količina organske materije, koja je biološki nerazgradiva, kao produkt metabolizma koje je mikroflora izlučila u vodu. Biološkim prečišćavanjem moguće je iz otpadne vode ukloniti najveći deo organskog zagađenja, ali je nemoguće potpuno prečišćavanje. U sistemu prečišćavanja otpadnih voda biološka obrada voda odvija se kao sekundarno prečišćavanje, a posle mehaničkog, odnosno primarnog prečišćavanja. Biološko prečišćavanje može se pojaviti i kao nezavisan postupak. U toku biološke obrade nastaje stabilizovani mulj koji se iz vode odstranjuje u sekundarnim taložnicima.

Hemijski procesi prečišćavanja su procese u kojima se prečišćavanje obavlja pomoću određenih hemijskih reakcija ili određenih fizičko-hemijskih fenomena. Jedan od bitnih nedostataka povezan za većinu hemijskih procesa, u poređenju sa fizičkim procesima, je da su oni aditivni procesi. U većini slučajeva nešto se dodaje u otpadnu vodu da bi se postiglo uklanjanje nečeg drugog. Kao rezultat ovoga neto količina rastvorenih konstituenata u otpadnoj vodi raste. Osnovni hemijski procesi u tretmanu otpadnih voda uključuju hemijsku koagulaciju; hemijsku precipitaciju; hemijsku oksidaciju; unapređenu oksidaciju; fotolizu i hemijsku neutralizaciju, kontrolu stvaranja naslaga i stabilizaciju.

Postrojenje otpadnih voda na Zlatiboru je jedno od najsavremenijih u Srbji i ovom delu Evrope a prečišćava otpadne vode koje dalje ka Drinskom slivu teku čiste. Prečišćavanje otpadnih voda još jedan korak bliže cilju da Čajetina postane prva ekološka opština u Srbiji, pored činjenice da je njen Zlatibor deo Parka prirode i najposećenija turistička destinacija u Srbiji.

Postrojenje ima ogroman značaj za opštinu Čajetina, za Zlatibor kao i za Srbiju jer ima za cilj da sve otpadne vode preradi i da u reku Obudovicu ispusti čistu vodu. Reka Obudovica se uliva u Crni Rzav, a on u Drinu tako da je ceo taj sliv zaštićen. Posebno je važno naglasiti da će podzemne i druge vode koje teku u blizini biti u potpunosti zaštićene.

Radovi na izgradnji Postrojenja započeti su 2017. Godine a završeni krajem juna 2021.godine kada je i počelo sa radom. Izgradnju Postrojenja finansirala je opština Čajetina uz donacije Vlade Republike Slovenije i Centra za međunarodnu saradnju Republike Slovenije a JKP „Vodovod Zlatibor“ je korisnik. Postrojenje se nalazi pored toka rečice Obudovice, oko dva kilometra nizvodno od turističkog centra Zlatibora.

Autor fotografija—Slavica Panić

Projekat “„Izvor života u svakoj kapi zlatiborske vode“ sufinansiran je sredstvima iz budžeta opštine Čajetina. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove opštine Čajetina.