Izvor života u svakoj kapi zlatiborske vode

Malo je poznato da Zlatibor leži na toplim vodama i da je bogat kvalitetnim vodnim potencijalom. Pored izvorskog, rečnog, Zlatibor se može pohvaliti i termalnim i lekovitim vodama. Njegove reke, potoci i jezera su bogati raznim vrstama ribe, a pored veličanstvenih prizora predivne prirode u ponudi su i kupalište, vožnja čamcima ili pedalinama…

Značajna prostranstva zapadne Srbije i istočne Bosne nalaze se na ogromnim zalihama termalnih voda koje na više mesta izviru gde se nalaze prirodna lečilišta i banje. Masivi Zlatibora i Tare sa ograncima Dikavom, Zvijezdom i Šarganom su na akumulacionim jezerima punim lekovite tople vode ili obične hladne sa normalnom temperaturom oja pod hidrostatičkim pritiskom izbija na površinu praveći banje i potoke. Devedesetih godina prošlog veka, na zahtev čelnih ljudi tada poznatog preduzeća “Palisad” , stručnjaci su napravili nekoliko probnih dubinskih bušotina na Zlatiboru i utvrdili da leži na toploj vodi. Namera im je bila da se topla voda ispod Zlatibora koristi za grijanje istoimenog hotela. Opština Čajetina je zajedno sa Rudarsko- geološkim fakultetom iz Beograda uradila studiju o vodenim potencijalima ove opštine, u kojoj je zaključeno da se ispod planinskog masiva Zlatibora nalaze rezervoari sa geotermalnom, ali i hiperalkalnom vodom jedinstvenom u svetu. Na Zlatiboru kod “Olimpa” izvire mlaz mineralne vode sa visokim sadržajem magnezijuma, a stručnjaci geolozi su utvrdili da podzemni rezervoari na ovom mestu mogu dati milion litara vode dnevno.

Od vode iz podzemnih rezervoara ispod Zlatibora i Tare formirao se i njen izvor u Pribojskoj banji,koja se nalazi na južnoj strani zlatiborskog masiva. Odušak vode iz jezera ispod Zlatibora i Tare izbija na površinu zemlje sa dubine od 400 metara i u Višegradskoj banji. Blizu sadašnje Kadijine banje tada je otkriveno 27 manjih izvorišta koja nisu kaptirana i koja nepovratno otiču potokom. Iz tri kaptirana izvora u Višegradskoj banjiističe 90 litara termalne vode u minutu koja je po količini hemijskog elementa rado na druga na prostorima bivše Jugoslavije, odmah posle Čateške Toplice u Sloveniji.

Što se hidrologije tiče, Zlatibor je nagnut ka severu i severozapadu, pa većina vodotokova odlazi na tu stranu. Sva voda teče u Crno more – Drinom, Đetinjom i Moravicom. Sa južnog i središnjeg dela Zlatibora, vodu u Drinu odvode Uvac i Crni Rzav, sa severa i severozapada, Sušica je nosi u Đetinju a sa istoka Veliki Rzav je odvodi u Moravicu. Zlatibor je čuven po pitkoj vodi od kojih su neke najbolje u Srbiji.

Najzdravije i najhladnije su Hajdučka česma i Hajdučica na Murtenici, Zaugline pod Čigotom, Jovanova voda u Alinom Potoku, Dunjića vrelo u Stublu, Pašića vrelo u Čajetini, Oko, Kulaševac i Đurkovac na Kraljevim Vodama, Đurovića česma naTorniku, Ćirovića česma u Mušvetama i Bukvića vrelo na Zovi.

Prirodnih jezera na Zlatiboru nema. U centru Zlatibora se nalazi veštačko jezero sagrađeno za turističke potrebe, u jablaničkom naselju Ribnica se nalazi takođe veštačko jezero iz koga se Zlatibor snabdeva vodom, a na Uvcu se nalazi nekoliko veštačkih jezera. Na teritoriji Zlatiborskog masiva ima i dosta mineralnih izvora. Najpoznatiji su Bele vode u Mokroj Gori, banjaVapa u Rožanstvu i spomen česma na Oku. Vodasa zlatiborskih mineralnihizvora je lekovita za očna i kožna oboljenja, a možese i piti, iako ne bitrebalo u velikim količinama. Na dosta mesta na Zlatiboru nalaze se šuplja stabla, najčešće bukova, ukopana u zemlju i puna čiste izvorske vode. Ovi izvori se zovu stubline. Na njihovom dnu se nalazi sitno kamenje koje filtrira vodu.

Na području zapadnog Zlatibora, kod Jablanice i Semegnjeva, u dolini Ribnice i Rzava, postoj i pravo bogatstvo retkih hiperalkalnih voda, izuzetno korisnih u lečenju kožnih oboljenja, dok se vode bogate magnezijumom, i to obične, a nekisele, nalaze ispod sedimentnih masiva Zlatibora. Tu vodu je moguće flaširati, baš kao i kvalitetnu vodu sa mnoštva zlatiborskih izvora.

Istraživanjima je utvrđeno da su najperspektivnija područja za flaširanje vode Dobroselica (Dobroselička vrela i Dobra voda), prostor kraj hotela „Olimp” u centru Zlatibora, izvor Kotre u Krivoj reci, vrela u Golovu, Međe u Ljubišu, izvor na desnoj obali Katušnice u Gostilju, Dunjića vrelo u Stublu i Banja Vapa u Rožanstvu.

Posebnu pažnju valja posvetiti zaštiti vodnog blaga od zagađenja i redovno uklanjanje otpada. Potencijal termalnih i mineralnih voda u smislu razvoja turističkih, privrednih i ljudskih resursa i potencijala na teritoriji opštine Čajetina je veliki. Prethodnih godina na pojedinim lokacijama rađena su detaljna hidrogeološka istraživanja i adekvatnom realizacijom pravne procedure stvorene su podloge za intenzivna ulaganja u razvoj
novih banjskihi „spa“ centara ali i aktivno korišćenj evode kao bnovljivog izvora energije.

Na osnovu dosadašnjih istraživanja, na teritoriji opštine Čajetina, utvrđene su dve pojave mineralnih voda, na teritoriji Jablanice i Semegnjeva i dve pojave termalnih voda, na teritoriji Rožanstva i Gostilja. Hiperalkalne mineralne vode zbog svojih balneoloških svojstava svrstane su u grupu lekovitih mineralnih voda. Na osnovu empirijskih iskustava, banjskih zapažanja i kliničkih ispitivanja, stečena su saznanja na osnovu kojih se može govoriti o lekovitosti ovih voda. Ove vode se mogu koristiti, poštujući terapeutske zahteve za banjanje, kupanje, plivanje, ispiranje, orošavanje i pijenje u doziranim količinama koje su do sada proverene.

Pojave hiperalkalnih mineralnih voda poznate su u devet država u svetu. Hiperalkalne mineralne vode Srbijevezane su za zapadni deo područja ultramafitskog masiva Zlatibora. Do sada je konstatovano oko dvadesetak izvora, od kojih se neki koriste u balneološke svrhe (Kamiška reka i Ribnica). Vrednosti pH kreću se od 11,2 do 11,8 a njihovo isticanje praćeno je slobodnim gasovima (CH4, H2, N2)”

Masiv Zlatibora i sliv reke Rzav je vrlo prostrana karstna celina između Užica, na severu, i Sjenice, na jugu. Uzimajući u obzir i područja krečnjaka pokrivena nepropusnom povlatom, to je prostor površine 1510 km 2 . Kako predstavlja sastavni deo geotektonske jedinice unutrašnjih Dinarida, ova oblast markirana je karstifikovanim krečnjacima srednjetrijaske starosti, kao vodećom vodonosnom sredinom. Krečnjaci ovde predstavljaju isprekidani prsten oko Zlatiborskog peridotitskog masiva. U podini krečnjaka leže nepropusne stene donjeg trijasa ili paleozojski škriljci, dok mestimično nepropusni pokrivač predstavlja dijabaz-rožnačka formacija. Površinski oticaj sa peridotita i stena dijabaz-rožnačke formacije odvija se do krečnjaka, gde se vode gube preko više ponora u tu propusnu sredinu, da bi se u podnožju planine pojavile na više vrela. Zbog geološkog sastava terena kroz koji voda lako ponire, nije bogato izvorima velike izdašnosti. Na ovoj teritoriji postoji veliki broj izvora, ali količina vode varira u
zavisnosti od perioda godine.

Autor fotografija—Slavica Panić

Projekat “„Izvor života u svakoj kapi zlatiborske vode“ sufinansiran je sredstvima iz budžeta opštine Čajetina. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove opštine Čajetina.