Donorstvo najuzvišeniji čin humanosti

Oko 100 pacijenata koji žive u Užicu, Požegi, Bajinoj Bašti, Arilju, Kosjeriću i Čajetini dolaze na hemodijalizni tretman u užičku bolnicu. Dijalize se još rade i u bolnicama u Priboju, Prijepolju i Sjenici. Oboleli se u zavisnosti od parametara dijaliziranosti najčešće, ovom prelaznom rešenju u lečenju bolesti bubrega, podvrgavaju dva do tri puta, a prosečno trajanje dijalize je oko četiri sata.

Zoranu Đokoviću, predsedniku udruženja dijaliziranih i transplatiranih pacijenata Zapadne Srbije koje je prošle godine registrovano u Užicu, 1992. godine dijagnostikovano je oboljenje bubrega kada je počeo da se dijalizira. Tri godine kasnije otac mu je bio donor, a bubreg je ponovo otkazao 2004. što ga je vratilo na dijalizni aparat. Tvrdi da je od tada do danas pet puta pozivan na kadaveričnu transplataciju, ali da mu je organizam odbijao ponuđene bubrege. Đoković navodi da je pre bubrežnog oboljenja četiri puta imao intervencije na srcu, i da je prvi pacijent iz Užica kome je premošćavanje srčane arterije urađeno u Hjustonu 1980.godine.  Jedno vreme je radio u finansijskoj službi Valjaonice aluminijuma, ali je usled udruženih zdravstvenih problema penzionisan.

Kaže da bolesti bubrega nisu nasledne, ali da postoje brojni preduslovi da neko oboli.  Kod svakog pojedinca presudan je odnos prema sopstvenom zdravlju, tvrdi on, ističući da  česte mokraćne infekcije i povećani proteini u mokraći mogu biti prvi pokazatelji bubrežne slabosti. U takvim situacijama trebalo bi insistirati kod lekara opšte prakse da se uradi urinokultura, a i da se rezultati ponove posle 15-tak dana, savetuje on.

U julu prošle godine u Užicu smo registrovali udruženje dijaliziranih i transplatiranih pacijenata Zapadne Srbije koje trenutno okuplja oko 40 članova, kaže Đoković. Osnovni ciljevi su  da se status dijaliziranih poboljša i da se podigne svest šire zajednice o bolestima bubrega koji dovode do invaliditeta, ali i o transplataciji kao krajnjem rešenju.

Uputili smo nekoliko dopisa nadležnima u užičkoj bolnici i očekujemo da bi problemi na koje smo ukazali u određenoj meri mogli da se prevaziđu, kaže Đoković, navodeći kao ključne nedovoljan broj lekara i medicinskih tehničara u službi nefrologije sa dijalizom, nedostatak posteljina za presvlačenje posle svakog pacijenta i neadekvatnu užinu sa potrebama bubrežnih bolesnika.

Internista- nefrolog Dragan Ječmenica, koji je od 1. marta ove godine imenovan za načelnika nefrologije kaže da je upoznat sa dopisom udruženja i da ima obećanje rukovodstva da će tokom ove godine odeljenje kadrovski biti pojačano.

Služba nefrologije sa dijalozom koja je samostalna od 2003. godine, u odseku hemodijalize  raspolaže sa 25 kreveta podeljenih u dve sale po osnovu virusoloških testova. Uz dodatne poslove u okviru odseka  tri nefrologa i 14 medicinskih tehničara mesečno urade preko 1000 dijaliza, što je izuzetno naporno ističe dr Ječmenica.

Propisani normativi su da na 3400 dijaliza godišnje bude angažovan jedan lekar i 4 sestre. Kako se u Užicu godišnje uradi između 13 i 14 hiljada hemodijaliza odsek bi trebalo da ima četiri do pet lekara i najmanje 16 medicinskih tehničara, kaže načelnik.

Govoreći o neadekvatnoj ishrani, on ne spori da su pacijenti u pravu, ali objašnjava da se lica koja u bolnicu dolaze na dijalizni proces tretiraju kao ambulantni bolesnici. Zato naglašava da se pacijentima na istom tretmanu u brojnim drugim hemodijaliznim centrima, uopšte ne obezbeđuje hrana, već da je sami donose.

Doktor Ječmenica navodi da je trenutno u Užicu na programu hemodijalize oko 100 pacijenata koji dva do tri puta sedmično dolaze u bolnicu. Najmlađi pacijent na hemodijaliznom tretmanu  ima 25 godina, a najstariji preko 80 godina života. Na redovnom programu najduži staž ima žena koja se 30 godina dijalizira, kaže načelnik nefrologije. Određeni broj obolelih je na peritoneumskoj dijalizi koja se sprovodi u kućnim uslovima, nakon prethodne pripreme i edukacije od strane stručnog osoblja. Obaveza ovih pacijenata je mesečna redovna kontrola u bolnici.

Svi podobni pacijenti na hemodijalizi potpisuju saglasnost za transplataciju i nakon odgovarajuće pretransplatacione obrade stavljaju se na listi čekanja Instituta za transfuziju krvi u Beogradu.

80% dijaliziranih iz Užica je na pomenutom spisku, ali je zbog nedovoljnog broja donora u našoj zemlji mali broj kadaveričnih transplatacija, smatra dr Ječmenica.

Preživljavanje bubrega u slučaju transplatacije je relativno. Od deset transplatiranih koje pratimo u užičkoj bolnici, sa presađenim bubregom najduže živi muškarac kome je pre oko 20 godine urađena ova intervencija, navodi dr Ječmenica.

Inače, užička bolnica je donor bolnica pa su na usavršavanju u Hrvatskoj bili anestezilog, koji je i šef transplatacionog tima, jer ima zadatak da prepozna da je nastupila moždana smrt. U timu su još i neurolog, radiolog i internista koji procenjuje da je bolesnik trajno u statusu moždane smrti.

Transplatiranje u Srbiji izaziva podozrivost i kod većine stvara nesigurnost, ističe doktorka Gordana Lučić, pomoćnica direktora za medicinska pitanja i vođa tima za transplatacije u ZC u Užicu. Ona dodaje da zbog pristupanja Eurotransplant-u moramo dostići određeni nivo donorstva.

dr Gordana Lučić, pomoćnica direktora ZC za medicinska pitanja i

Trenutno je u našoj zemlji na 1000 stanovnika, tri do četiri donora što je izuzetno malo. Sigurna sam da smo solidarna nacija, ali da se o donorstvu malo zna, kaže dr Lučić.

Ističe da je u užičkoj bolnici od marta 2012. godine od kada je omogućeno potpisivanje donorskih kartica 177 naših sugrađana zaveštalo svoje organe.

Dati organ drugoj osobi najuzvišeniji je čin ljudske humanosti i zato se kampanjski mora podizati svest građana Srbije o tome. Iako osoba za života potpiše donorsku karticu to ne obavezuje njegove naslednike da pristanu da daju organe ukoliko dođe do moždane smrti potencijalnog donora.

Ovo naglašavam da bi se shvatilo da donorstvo nije zaskakanje ljudi na ulici, već da je to organizovani proces u kome se biraju primaoci koji zbog propadanja vitalnih organa (srce, bubrezi, jetra, pluća, panteas) ne mogu kvalitetno da žive bez transplatacije, naglašava dr Lučić.

Moždano mrtavoj osobi nema oporavka, pa ukoliko njegova rodbina da saglasnost da se uzmu organe i time produži život nekom drugom, pristupa se eksplantaciji organa i slanju u bazu podataka o organima i njihovom stanju, kako bi se procenilo kome takvi organi najbliže odgovaraju.

Treba istaći da je od  jedne osobe moguće iskoristiti dve rožnjače, dva bubrega, jetru koja se  parcijalno presađuje, zatim srce, pankreas, pluća, kožu (sa živog davaoca) i koštani sistem, tako da se za 10 ljudi mogu iskoristi organi jednog umrlog moždanom smrću.

Otkazivanje bubrega i početak dijaliznog tretmana i pretransplatacioni period  vrlo često kod obolelih izazivaju depresiju, letargiju, poremećaj sna i vezanost za terapiju. Iz tog razloga u savremenim zdravstvenim sistemima u svetu dijalizni centri imaju angažovane psihologe ili psihijatre, ali i nutricioniste i fizijatre, ističe dr Ječmenica, tvrdeći da će se lično potruditi da se i u užičkoj bolnici počne razmišljati o angažovanju ovog stručnog kadra.

Pacijenti na dijalizi u Srbiji oslobođeni su plaćanja pretplate za televiziju, interneta u visini od 50%, propisano umanjenje za struju je 5% uz obavezu plaćanja računa u roku, omogućena im je besplatna putarina, a u pojedinim gradovima popuste ostvaruju i na usluge lokalnih komunalnih preduzeća, kao što je u Užicu umanjenje 40% za račun sistema objedinjene naplate i imaju pravo na besplatan prevoz u gradskom saobraćaju.

Inače, krajem prošle godine u Srbiji je na transplantaciju bubrega čekalo 710 pacijenata, oko 40 pacijenata bilo je na spisku za  transplantaciju jetre i isto toliko pacijenata čeka transplantaciju srca.

Pristupanje Eurotransplant-u značilo bi dostupnost  većeg broja organa za obolele  čime bi se  se s jedne strane, povećao kvalitet njihovog života, a s druge strane smanjili bi se troškovi nadležnog fonda za hemodijalizu, koja i dalje najskuplji od svih medicinskih terapijskih postupaka.