Iskopavanje srednjovekovnog grada Jagat

Zavičajni muzej iz Priboja ove godine započinje iskopavanje srednjovekovnog grada Jagat, jednog od pet utvrđenih srednjovekovnih gradova na teritoriji Priboja, za koje se ni danas ne zna pouzdano kada su nastali.

Projekat iskopavanja srednjovekovnog grada Jagat sprovodi se preko Programa javnih radova, a uz finansijsku podršku Opštine Priboj. Za ovu godinu je iz sredstava lokalne samouprave izdvojeno 2 miliona dinara, a sam projekat sprovodiće se tri godine. Predsednik opštine Priboj, Lazar Rvović potpisao je sa direktorom Zavičajnog muzeja Savom Derikonjićem ugovor o finansiranju projekta Srednjovekovni grad Jagat.

U pitanju je tvrđava koja zauzima prostor od 1,2 hektara, sa ostacima kule osmatračnice, odbrambenog zida i odbrambene kule četvorougaonog oblika. Nastanak Priboja kao grada direktno je povezan sa utvrđenjem Jagat na Biću, što se dalo zaključiti iz istorijskih spisa. Iako se pouzdano ne zna kada je nastalo ovo utvrđenje, pretpostavke su da je nastalo početkom 14. veka, imajući u vidu da se grad kao utvrđenje već u 15. veku uvodi u istorijske spise.

Grad se nalazio na raskršću srpskih zemalja Raške i Bosne. Posle Deževskog sporazuma 1282. godine, prilikom koga je kralj Dragutin ustupio presto mlađem bratu Milutinu, ova tvrđava je pripala teritoriji koja je ostala pod vlašću kralja Dragutina i ovoga puta se tvrđava našla na granici Dragutinove i Milutinove zemlje. U drugoj polovini XIV veka Jagat je pripadao teritoriji kojom je upravljala dinastija Vojinovića. Posle propasti Srpskog carstva i sloma Vojinovića, oko 1373 godine, tvrđava dolazi pod vlast bana Stefana Tvrtka I Kotromanića i postaje deo Bosne. U Bosanskoj državi Jagat je bio pod vlašću bosanske vlastelinske porodice Pavlovića i činio je pogranično utvrđenje njihove teritorije koja se zvala Zemlja Pavlovića.

Posle okupacije od turske vlasti, postao je deo turske odbrambene linije oko 1530. godine, gde je postojao garnizon turske vojske od 150 vojnika, koji su prema istorijskim podacima iz tog vremena izdržavani zahvaljujući porezu koji se uzimao od meštana okolnih mesta Mažići, Banja i Goleša. Oko 1830. godine, kada je izbio ustanak u Bosni, nakon što je bugarska vojska zauzela ovaj grad on je opusteo i nikada više nakon toga nije imao svoju namenu, navedeno je na sajtu Opštine Priboj.

Tvrđava ima trougaonu osnovu, ostaci zidova visoki su 2,5 metara, jasno se raspoznaju obrušene odbrambene kule. U gornjem gradu, što je specifičnost, tvrđava je imala dva bunara pitke izvorske vode i dugo je mogla da odoleva opsadama. Donžon kula, debljine zidova 2.8 metara, smeštena je na severozapadnoj strani tvrđave i imala je u sebi cisternu za skupljanje i čuvanje vode. Druga kula, debljine zidova oko 1 metra i okrugle osnove, bila je smeštena severoistočnom delu uzvišenja, na strani sa koje je prilaz tvrđavi bio najlakši. Bedem, debljine 1.2 i dužine oko 90 metara povezivao je ovu kulu sa ostatkom utvrđenja, a danas je očuvan u visini između 1.5 i 3.5 metara.

U mestu Crnuzi, ispod utvrđenja, na padini sa koje mu se najlakše prilazi, pored današnjeg seoskog groblja nalazi se srednjovekovna nekropola, u sklopu koje se nalazi i nekoliko stećaka, a sam prostor se naziva Grčko groblje.

Pored Jagata na teritoriji opštine Priboj nalaze se još četiri utvrđena srednjovekovna grada Severin, Ostro, Ravanjski grad i Oštrik.